İSLAM DÜNYASINDA RAMAZAN

Başta Gazze olmak üzere İslam dünyasında yaşanan acı ve hüzünden dolayı buruk girdiğimiz Ramazan ayının bu ilk gününde İslam dünyasıyla ilgili gönle inşirah verecek bir şeyler yazabilmek ne yazık ki çok zor. Rabbim gelecek yıllarda inşallah savaşsız buruksuz Ramazanları bizlere yaşatır.

Geçmişten günümüze Ramazanlar iyilikler için birer fırsat, fakir fukaraya / garip gurebaya yardım eli uzatmak için bir vesile olmuştur. İnsanlar öteyi çokça hatırladıkları, metafizik aleme odaklanıp bir şeyler yapma ihtiyacı hissettikleri bu ayda oruç tutarak açlık ve susuzluğun nasıl bir şey olduğunu fark etme imkanını elde ederler. Bu duygu ortamının bir gereği olarak aç ve fakir insanların halini anlayıp daha çok sadaka (fıtır) ve zekât verme ihtiyacı hissederler.

Tüm İslam aleminde genelde teravih namazı, sahur, iftar, Ramazan alışverişleri, bayram namazı, kabir ziyareti vb. hususlarda birbirine çok benzemekle birlikte mutfak kültürü başta olmak üzere bazı ritüellerde kimi farklılıklar bulunmaktadır.

Camilerde kandillerin yakılması, minarelerinin aralarına mahyaların kurulması, sahur vaktinin girdiğini duyurmak adına sokaklarda davul çalınması, Ramazan'a özel gecelerin düzenlenmesi gibi bazı adetler hala bazı İslam ülkelerinde devam etmektedir.

Bazı İslam ülkelerinde Ramazan ayında küsler üzerinde manevi baskı kurularak birbirleriyle barıştırılması sağlanıyor.

İslam dünyasının en büyük şehirlerinden biri olan Mısır'ın başkenti Kahire'de bir süre kalmıştım. Kaldığım bu süre içerisinde Ramazan ayını da idrak etmiştim. Zaten toplum olarak çok hareketli bir hayat yaşayan Mısırlılar Ramazan'da da benzer bir görünüm vermekteler. "Ramazanınız mübarek olsun” anlamında "Ramazan Kerim” ifadesini televizyon programlarında, şarkılarda, sokak ve caddelerde asılan pankartlarda görebiliyorsunuz. Ramazan ayına has söyleşiler, filmler, yarışma programları düzenlenmektedir. Kadir gecesi Mısır'da faaliyet gösteren tüm sufî derneklerin / tarikatların katıldıkları ilahilerin söylendiği coşkulu bir geçit töreni yapılır. Bu tören ülkenin geçmişten günümüze önemli bir dini ve sosyal merkez konumundaki "Hüseyin Camii”nde son bulur. Hüseyin Camii'nin bulunduğu meydan sabaha kadar adeta dinî bir karnaval görüntüsü verir.

Mısır'da Ramazan'da daha çok sahurda Halife yemeği olarak bilinen Künefe yenir. İlk defa Şam valisi Muaviye tarafından Halifeye sunulduğu rivayet edilir. Daha sonra Eyyubiler, Memlukler döneminde zengin fakir herkes tarafından yenilen geleneksel bir yemek olmuştur.

Normal zamanlarda da çokça tüketilen bir tür bakla çeşidi olan «Ful» ve bizdeki hamsi gibi ful endeksli birçok yemek yapılır. «Yamiş» diye adlandırılan kuru yemişler, «Kameru'd-din» diye adlandırılan kayısı suyu, «ez-zebib» diye adlandırılan üzüm, incir çokça tüketilir.

Büyük bir çoğunluğu Şii olan Irak'ta daha çok Şiî inancı doğrultusunda Ramazan kutlamaları yapılır. Ramazan, kısmen Mısır'dakine benzer bir coşkuyla kutlanır. Şii inancının bir gereği olan matem ritüelinin farklı versiyonlarını buralarda görürsünüz.

Suudi Arabistan'da özellikle Ramazan'ın başlangıcının temelini oluşturan hilalin görülmesi konusu adeta toplumsal bir heyecan halini alır. Hilalin en net görülebileceği yerlerde hazırlıklar yapılır ve hilal gözlenmeye başlar. Fiziken hilalin görülmesiyle Ramazan başlatılır. Bazen İslam aleminde Ramazan ayının farklı tarihlerde başlamasının sebebi, Suudi Arabistan'ın somut olarak hilali görmeyi esas almasındandır.

Ramazan'ın başlangıcı konusunda ilginç bir gelenek Nijerya'da yaşanmaktadır. Burada Ramazan'ın başlangıcı kurşun sesleriyle duyurulmaktadır.

Bu ülkede petrolün getirdiği zenginliğin izleri Ramazan ayına açıkça yansır. Mısırdaki gibi sokağa yansıyan coşkulu bir Ramazan görüntüsü yoktur. Vehhabi düşüncesinin bir gereği olarak mistik faaliyetlere yer verilmez. Toplum genelinde «Bazarat» adı verilen dar gelirli ve ihtiyaç sahipleri için yardım kampanyaları düzenlenir.

Ramazanların daha coşkulu ve anlamlı yaşanabilmesi için İslam dünyasının birbirleriyle sıkıca kenetlenerek birlikte bir güç olmalarıyla mümkün olacaktır diye düşünüyorum. Rabbim tüm İslam dünyasına başta yöneticilere bu şuuru versin inşallah Amin…