Sorumluluk; kişinin kendi eylemlerini ya da kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi, mesuliyet.
Sorumluluk, bireyin uyum sağlaması, üzerine düşen görevleri yerine getirmesi ve kendine ait bir olayın başkaları üzerindeki etkilerinin sonuçlarını üstlenmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendi davranışının sonuçlarına sahip çıkabilmesi, olarak tanımlanmaktadır.
Sorumluluk sahibi bir insanı şu şekilde ifade edebiliriz; kendi kararlarını verebilen, karar alırken elindeki kaynakları kullanabilen, değer yargılarını gözeten, bağımsız davranabilen, kendine güvenli, başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen insandır. Yaptığı işi sonuna kadar götürebilen ve yapmakta olduğu bir davranışın olası sonuçlarına katlanmayı göze alan insana sorumlu insan diyebiliriz. İnsanın küçük yaşta sorumluluk alması, duygusal, sosyal, zihinsel ve bedensel gelişimi açısından önemlidir.
Sorumluluk Bilinci Nasıl Sağlanır?
Sorumluluk, bireyin yaş, cinsiyet ve gelişim düzeyine uygun olarak yüklendiği ve yüklenmek zorunda olduğu görevleri yerine getirmesidir. Bu duygu, erken çocukluk devrelerinden itibaren çocukta gelişir.
Her anne-baba çocuğunu kendi ayakları üstünde duran bir birey olarak yetiştirmek ister ama sorumluluk kendiliğinden gelişen bir yetenek ya da beceri değildir. Hayat ile ilgili diğer değerler gibi sorumluluk da çocuğun öncelikle anne-babasından daha sonra okul ve sosyal çevresinden öğrendiği, geliştirdiği bir beceridir. Bu noktada okul ve aile yaklaşımlarının uyumu önemlidir.
Sorumluluk sahibi olanlar:
Kendi kararlarını kendileri verebilir,
Karar alırken ellerindeki kaynakları kullanabilir,
Bağımsız davranır,
Kendine güvenlidir,
Başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarının karşılar.
Sorumluluk kazandırmanın en uygun olduğu belli bir yaş yoktur, ama çocuğun kendi başına bir işi yapmaya istekli ve hazır olduğu zamanlar vardır, bu zamanlarda ona gerekli imkânlar hazırlanmalıdır.
Okulda, eğitimciler tarafından sınıf içinde ve öz bakım ihtiyaçları sırasında yaş ve gelişim düzeyine göre fırsat tanınan çocuklar sorumluluk becerisini hızlı bir şekilde kazanır. Bunun tam olarak yerleşmesi ve kalıcı hale gelmesi için ise evde de benzer şekilde davranılması çok önemlidir.
Bu hususta şunlar yapılmalıdır:
Çocuğun gelişen ilgi ve yeteneklerini izlemek ve o yetenekleri erken yaşta desteklemek.
Çocuğun yaşına, gelişimsel düzeyine, bireysel özellik ve ilgilerine uygun görev ve sorumluluklar vermek.
Uygun durumlarda kendi seçim yapmasına imkân sağlamak.
Karşılaştığı sorunlara kendi başına çözüm yolları bulmasına destek olmak ve sadece gerektiği yerde müdahale etmek.
Çocuğun; bir şeyi doğru yapmadığı zaman ortaya çıkan doğal sonuçlara katlanmasına izin vermek.
Çocuğun başarıları karşısında gururlandığımızı göstermek.
Sorumlu şekilde davrandığı durumlarda mutlaka ödüllendirmek.(Unutmayın ki aferin demek, saçını okşamak, parkta gezdirmek de bir ödüldür. )
Çocuğu üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirebilmesi için cesaretlendirmek.
Çocuk ne kadar çok denerse bu konuda o kadar başarılı olur.
Sorumluluğu öğretmek için sorumluluk vermeye istekli olmak gereklidir. Gereğinde biraz geri planda durup bir şeylerin olmasına izin verme yürekliliğini göstermelidir. Sorumsuzluğun sonuçlarına katlanmasına izin verilmeli, sorumluluk aldıkça, olumsuz sonuçlarına katlandıkça ve olumlu sonuçları ödüllendirdikçe çocuk sorumluluklarını öğrenir. Sorumlu insan, sorunsuz insandır.
