MEVLANA’NIN TEFEKKÜR ANLAYIŞI

Mevlana

Belh şehrinden gelen Horasan eri,

Kur'an'ın bendesi, aşkın neferi,

Resulün yoluna bitmez seferi…

Hicrette görürsün pir Mevlana'yı!

Akarsu misali cömerttir hali

Kusuru örtmede gece timsali,

Öfkeyi yutmada ölü emsali…

Bu duygu içinde sar Mevlana'yı!

Tevazuda toprağı andırıyor,

Hoşgörü gemisine bindiriyor,

Bütün dünyaya mesaj gönderiyor,

Göründüğü gibi gör Mevlana'yı!

Mesnevi şiiri cana şifadır,

Divan ve Mektubat ruha gıdadır,

Mecalis-i Seb'a gönle sefadır,

Fihi ma fihine sor Mevlana'yı!

Geçmek istiyorsan nur denizinden,

Kurtulmaksa murat nar denizinden,

Güllere vuslatsa har denizinden…

Semada bulursun er Mevlana'yı!

Basiret ehliyle hemhal olurken,

Tövbede bulursun kalbi vururken,

Kurtuluşa koşar imkân bulurken,

Gayretli görürsün yar Mevlana'yı!

Mevlana Tefekkürünün temelinde aşk vardır. Mevlana'ya göre Allah'a ulaşmak için gerekli olan en önemli şey aşktır. Bir bitki ve hayvan da sevebilir; ancak, hem bedeniyle, hem bilinciyle, hem düşüncesiyle, hem de mantığıyla sevebilen tek varlık insandır. Mevlana bir kadına duyulan aşkı yüceltir; çünkü bir başkasını seven insan kendisini, tüm insanlığı, evreni ve Allah'ı sevebilir. Mevlana, tüm insanlığa derin bir sevgi beslemiştir. "İnsan bir hamur teknesi boyundadır ama herşeyden, her varlıktan yücedir." diyen Mevlana, insan sevgisini bir aşka, tutkuya dönüştürmüştür. Mevlana, insanı yüceltmiş ve buna temel olarak insanın yaratıcı hürriyetini ve yapıp-edici iradesini göstermiştir. Mevlana insana verdiği önemi Divan-ı Kebir' deki şu gazeliyle anlatmıştır:

" Nice dilekleriniz var, bağış istemedesiniz; gelin

gelin artık, bağışın ta kendisi sizsiniz.

Gece gündüz kavuşup buluşma aşkındasınız; fakat kavuşmanın da ışığı sizsiniz, buluşmanın da; bundan haberiniz yok, bunu anlamıyorsunuz.”

Mevlana evrensel bir sevgiye sahiptir. Irk, din, dil ayrımı yapmadan tüm insanları kapsar bu sevgi. O, tasavvuf inancını sadece bir nazariye olarak benimsememiş, günlük hayatına da mal

etmiştir.

Mevlana, çocuklara, hastalara, kadınlara, yoksullara saygı gösterir, vefa duyar. Mesela kadına büyük önem vermekte:

"Bir erkek gibi, bir kadının da yüreği iyiyse, sen hangi yasağı uygulasan da o iyilik yoluna gidecektir. Yüreğin kötüyse, ne yaparsan yap, onu hiçbir şekilde etkileyemezsin" diyerek erkekle eşit olduğunu savunmaktaydı..

Mevlana, sevgisini diğer din ve ırklardan olanlara da göstermiştir. Nitekim öğrencileri arasında Müslümanlar, Yahudiler, Hıristiyanlar, Rumlar, İranlılar, Araplar, Ermeniler, Türkler bulunmaktaydı. Mevlana, tüm dinleri bir görmekte, dinler arası ayrılığın Allah ile bağdaşmayacağını düşünüyordu. Sonuçta asıl mesele insandı ve dinler, felsefeler ve ahlak sistemleri insanı daha mutlu, daha değerli yapma yolundaki vasıtalardır. O'na göre tüm insanlar, Allah'ın bir görüntüsüydü. İnsanlar arasında ayrım yapmak, Allah'a saygısızlıktan başka birşey değildi. Mevlana, bu düşüncelerini Mesnevi adlı eserinde toplamıştır:

" Beri gel, daha beri, daha beri
Bu yol vuruculuk nereye dek böyle?
Bu hır-gür, bu kavga nereye dek?
Sen bensin işte, ben senim işte
Ne diye bu direnme böyle?
Ne diye aydınlıktan kaçar aydınlık, ne diye?
Topumuz bir tek olgun kişiyiz, bir tek
Ne diye böyle şaşı olmuşuz, ne diye?
Zengin yoksulu hor görür, ne diye?
Sağ soluna yan bakar, ne diye?
İkisi de senin elin, ikisi de
Peki kutlu ne, kutsuz ne?

.....

Dünyada nice diller var, nice diller
Ama hepsinde de anlam bir
Sen kapları, testileri hele bir kır
Sular nasıl bir yol tutar gider
Hele birliğe ulaş, kavgayı, hır-gürü bırak
Can nasıl koşar, bunu canlara iletir.”

Mevlana, bu dizelerle tüm insanlığı barışa ve birliğe davet etmektedir.

Mesnevisinde zengin- fakir gibi ayrımların anlamsızlığına dikkat çekmiş, kavgaların bitmesiyle insanların birleşeceğini vurgulamıştır. O'na göre bütün illetlerin devası sevgidir ve insanların en hayırlısı insana ve insanlığa faydası olandır. (MEVLANA'NIN TEFEKKÜR DÜNYASI/ Kazım Öztürk/ Tebeşir Yayınları) (09 ARALIK 2022)