KONYA TRAMVAYI

1900'lü yılların başında İstanbul ve İzmir'in yanı sıra 1912 yılında Balkan Harbinde Yunan ordusu tarafından ele geçirilinceye kadar Osmanlı vilayeti olan Selanik'te atlı tramvay çalışırdı. Anadolu-Bağdat demiryolunun 1895'te Konya'ya ulaşması ve 1896 yılında trenin çalışmaya başlamasıyla şehir merkezinden istasyona ulaşımda zorluk yaşanmaya başlandı. Bu nedenle ulaşım aracına duyulan ihtiyacı karşılamak üzere, daha önce Konya'da valilik yapan Sadrazam Avlonyalı Ferit Paşa 1906 yılında elektrikli tramvay sefere konulunca Selanik'teki tramvayı Konya'ya naklettirdi. Bugün 80 yaş civarında olanların hatırladığı 1930'lu yılların başına kadar yolcu ve yük taşıyan atlı tramvay, türbe önünde Amil Çelebi'nin evin önünden hareket ederek, türbe caddesinden sağa, İstanbul caddesine, oradan sola hükümet alanına döner, Merkez Bankasının önünden geçerek Yusuf Şar'ın konağı olan eski belediye, şimdiki iş bankasının önünde sola Arapoğlu makasına sapardı.

Anadolu-Bağdat demiryolunun 1895'te Konya'ya ulaşması ve 1896 yılında trenin çalışmaya başlamasıyla şehir merkezinden istasyona ulaşımda zorluk yaşanmaya başlandı. Bu nedenle ulaşım aracına duyulan ihtiyacı karşılamak üzere, daha önce Konya'da valilik yapan Sadrazam Avlonyalı Ferit Paşa 1906 yılında elektrikli tramvay sefere konulunca Selanik'teki tramvayı Konya'ya naklettirdi.

Bugün 80 yaş civarında olanların hatırladığı 1930'lu yılların başına kadar yolcu ve yük taşıyan atlı tramvay, türbe önünde Amil Çelebi'nin evin önünden hareket ederek, türbe caddesinden sağa, İstanbul caddesine, oradan sola hükümet alanına döner, Merkez Bankasının önünden geçerek Yusuf Şar'ın konağı olan eski belediye, şimdiki iş bankasının önünde sola Arapoğlu makasına sapardı. Bir ara ANAP il binası olan, Arapoğlu Kosti adındaki avukatın evi ve Tahir Paşa Camisinin önünden zafer meydanına çıkıp, kolordu binası (Eski kız ortaokulu), Atatürk Müzesini (Vali evi) takiben Ziraat Abidesinden (Atatürk Anıtı) geçerek Ferit Paşa Caddesi'nden (istasyon caddesi) istasyona ulaşırdı. Bu hattan ayrı olarak bir de eski buğday pazarı ile istasyon arasında buğday nakli için yük tramvayı çalışırdı. Bir çift at tarafında çekilen tramvayın bilet ücreti 1906 yılında 2 para iken 1923 yılında 6 kuruşa kadar çıkmıştı. Bunun 1 kuruşu Hilal-i Ahmer'e (Kızılay) verilirdi. Sürücüsünün bir perde ile yolculardan ayrıldığı tramvay, üstü kapalı at arabasına benzerdi. Ancak ray üzerinde gidip geldiği için tramvay adı verilen bu ulaşım aracı, otomobil, kaptıkaçtı ve otobüs gibi motorlu vasıtalarla faytonlar işletilmeye başlayınca seferden kaldırılarak bu ulaşım aracının rayları söküldü. (Bkz. A. Sefa Odabaşı – 20. Yüzyılın başlarında Konya'nın görünümü – Nail Bülbül, Merhaba gazetesi) sökülen rayların bir kısmı da daha sonra elektrik direği olarak kullanıldı.

Atlı tramvay ortadan kaldırıldıktan sonra zaman içerisinde şehrin büyümesi, üniversitenin İstanbul yolunda kurulması düşüncesi oluştu ve kampüse ulaşım alternatifleri gündeme geldi. 1983 yılında "Konya Kent İçi Ulaşım Planı Sentez ve Öneriler Raporu” hazırlanmış ve Bakanlıkça da onaylanarak benimsenmiştir. Aynı yıl Hafif Raylı Ulaşım Sistemi kurulması amacıyla Devlet Planlama Teşkilatına başvurulmuştur. 29 Mart 1985'te bir yapılabilirlik ön etüdü ile projenin yatırım programına alınması hususunda Devlet Planlama Teşkilatına yeniden müracaat edilmiş, 03 Ekim 1985'te de Yatırım Teşvik Belgesi alınmıştır. Başbakanlık, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı ile Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığından alınan izinlerden sonra yurt dışından getirilecek malzeme ve hizmetler için 06 Mayıs 1986'da mukavele imzalanmıştır. Projenin dış finansmanını sağlayan Alman Devlet Kuruluşu Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) Türkiye Cumhuriyeti arasında 09 Temmuz 1987'de 38 milyon DM tutarında bir kredi anlaşması imzalanmış daha sonra yapılan mukavelelerle bu miktar artırılmıştır. Konya Raylı sistem İşletmesinin temeli 13 Temmuz 1987'de zamanın başbakanı tarafından şimdiki depo sahasının bulunduğu yere atılmıştır. Ayrıca verilen kredinin gereği olarak bir müşavirlik ihalesi yapılmış, bu ihaleyi Alman Obermeyer – Rail Consult firması kazanmış ve 23 Ekim 1987'de bu firma ile de müşavirlik sözleşmesi imzalanmıştır.

İnşaat işleri devam ederken ihale kapsamında yer alan 16 adet tramvayın ilki, 25 Kasım 1988'de Köln'den nakledilmeye başlanmıştır. Raylı sistem İşletmesinde 104 numaralı tramvaya 15 Nisan 1992'de sistemden elektrik verilerek depo Cumhuriyet arasında ilk hareket gerçekleştirilmiştir. Daha sonra 23 Nisan 1992'de ilk açılış yapılarak deneme seferlerine ve vatmanların eğitimine başlanmıştır. Vatmanların eğitimi tamamlanıp tüm testler yapıldıktan sonra 28 Eylül 1992'de Alaaddin – Cumhuriyet arasındaki 10,5 km'lik kısımda halka açık işletme ücretsiz olarak başlamış, bilahare ücretli işletmeye geçilmiştir. 1992'de tramvaylar için alınan ilk ücret 7 000 TL ve o günkü kurla 13 Pfennig karşılığı idi. Sistemin Cumhuriyet-Kampus arasındaki 8 km'lik kısımda inşaat ve montaj işleri bitirildikten sonra 21.12.1995'te deneme seferleri başlamış ve 19 Nisan 1996'da yapılan bir törenle zamanın Cumhurbaşkanı tarafından işletmeye alınmıştır. Başlangıçta 16 adet tramvay ile hizmet eden raylı sistem için yoğunlaşan talepleri karşılamak üzere 1995-96 yıllarında 25 adet ilave tramvay satın alınarak hizmete sunulmuş bilahare 2001 yılında yapılması düşünülen diğer hatlar da göz önüne alınarak 26 adet vagon satın alınması için de bir sözleşme yapılmış bunların ilk on adedi de 11 Ekim 2001'de fuar önünde yapılan bir törenle hizmete girmiş olup halen işletmede 51 tramvay çalışmaktadır. Tramvay vagonlarının tamamı Köln belediyesi ulaşım işletmeleri KVB'den satın alınmıştır. Vagonlar Düsseldorf DÜWAG vagon fabrikalarında 1963-67 yılları arasında imal edilmiş, tek yönlü 8 akslı 2 mafsallı araçlardır. Uzunluğu 30 m, genişliği 2,5 m; 83'ü oturak olmak üzere toplam 331 yolcu kapasitesindedir. Araçlardan her biri 150 kw olmak üzere 2 adet doğru akım motoru vardır.

Alaaddin-üniversite kampüsü arasındaki 18,5 km hattın tüm montaj ve inşaat işleri belediyemiz ekipleri tarafından yapılmış, kullanılan elektro-mekanik teçhizatlar Siemens tarafından Almanya'dan temin edilmiştir. Demiryolundaki traversler ise TCDD'nin Afyon Travers Fabrikasından satın alınmıştır. Kavşaklar, depo çevresinin bir kısmı, kısımlarda ise s49 düz ray kullanılmıştır. Raylar mütemadi olarak Alüminö-Thermit kaynağı ile belediyemiz elemanlarınca kaynatılmıştır. Sistemdeki tüm malzeme ve teçhizat yeni olup sadece tramvay vagonları kullanılmış olarak satın alınmıştır. Alaaddin-kampus arasında 29 adet durak vardır. Bunların 7 tanesinde turnikeli sistem bulunmaktadır. Turnikelerde ve tramvay vagonlarında kağıt biletin yanı sıra elektronik kart (el kart) sistemi 2001 yılında hizmete girmiş olup ileride kağıt biletin tamamen kaldırılması hedeflenmektedir. Demiryolunda ray açıklığı 1435 mm'dir. Katener sistemindeki gerilim750 v doğru akım olup 6 noktadan beslenmektedir. Atölye 6385 m2 kapalı alana sahiptir. 5'i mühendis olmak üzere teknik ve idari kısımlarda 60 civarında personel çalışmaktadır. Raylı sistemin yapımında 8'i mühendis olmak üzere yaklaşık 120 personel görev yapmıştır.1996 yılı sonuna kadar 51,5 milyon DM dış kredi 30 milyon DM belediyenin öz kaynaklarından takriben 1 milyon DM sarf etmiştir. Aynı şekilde 2000 yılında satın alınması için sözleşmesi yapılan 26ilave tramvayın ilk 10 adedi içinde yine öz kaynaklarından 2001 yılında 1.1 milyon DM sarf etmiştir.

Halen 51 adet araçla Alaaddin-Kampus arasındaki 18,5 km'lik hatta hizmet veren Konya Raylı Sistem İşletmesi bir yönde 12 000 yolcu taşıma kapasitesine sahiptir.