KONYA-MAHALLE-SEMT-YER İSİMLERİNİN-ANLAMLARI VE TARİHÇELERİ

Konya çocuğu olarak şehrimizin tarihi Mahalle, semt ve yer isimlerini bilmek hepimizin merak konusudur. İçinde yaşadığımız, ekmeğini yiyip suyunu içtiğimiz, nimetlerinden yararlandığımız şehirlere minnet borcumuz var. Ötedenberi merakımı çekmiştir Konya Mahalle ve Semtleri. Bugün birçoğu kaybolmuş, sadece isimleri kalmıştır. Nerededir bilinmiyor, tam olarak; "Şurası” deme şansımız yok.

2008 yılında; "KONYA İlçe-Mahalle-Semt-Yer İsimlerinin-Anlamları ve Tarihçeleri” adıyla bir çalışma yapmıştım. Kitap basım aşamasına gelmişti, ama olmadı. Hala o çalışma dosyam elimde duruyor.

Çalışmamda çok ilginç isimlerle karşılaştım.

Karatay ilçesinde; Bahçe-i Sultani, Bağ-ı Evliya, Biremoni, Dolav, Kalenderhane, Kubbeli Mescid, Merendi, Mihmandar, Sincari, Şeyh Alaman, Türbe-i Celaliye…

Yer isimleri; Aslanlı Kışla, Aslım, Biçyemez, Cingenler Yüğü, Çukur Mektep, Debbağhane, Deli Osman Çiftliği, Fenni Fırın, Gazaros'un Bahçesi, Güllükbaşı, Hergele Meydanı, Sultan Harmanı, Sulu Kahve, Kayıklı kahve, Tokmak Bastı Tekkesi, Üzüm Pazarı…

Meram İlçesindeki Mahalleler; Abdürreşit, Alakova, Aymanas, Ana Sultan, Âşkan, Avalama, Bordobaşı, Çoban Abdal Mahallesi, Dahller Bağı, Dibek Başı, Dinorna, Dört Okka, Fahrü Nisa, Gazezler, Girfart, Hoşhan, Hüman Bağı, Menzilhane, Meydani Mahallesi, Şeyh Osman Rumi, Uzun Çarşı…

Yer isimleri; Allame Çarşısı, Ayna, Bağavi tekkesi, alıklı Çeşme, Baruthane, Başarılı Çarşısı, Bedelci Mehmet Efendi Sarayı, Demirciler içi, Fahrettin Paşa Parkı, Filobad, Gazhane, Gedekale, Gevraki Hanı, Kanlı Göl, Kızlar kayası, Mecidiye hanı, Mekteb-i İdadi, Mukbil Bağı, Söylemez, Şakalak, Tahtatepen, Tantavi Ambarı, Yüksek Mezarlık…

Selçuklu ilçesindeki Mahalleler; Ali Gav, Arpaçimen, Aytekin, Bermende, Ermeni Mahallesi, Garipler, Hoteni, Kapturga, Ölübenledi, Parsana, Sikaye, Taht, Tımarhane, Yıkık mahalle…

Yer isimleri; Aıncı Sarayı, Bab-ı Sultani, Bağ-ı Kutlu, Dış Kale, Guraba Hastanesi, Hasbahçe, Haydarhane, Kabala, Kent yakası, Malasiya, Maristan-ı Atik, Tol Altı, Zindankale…

Yukarıda adı geçen isimlerin kaç tanesi mevcut? Hangi mahalle veya semtimizin ismi hala bu özelliğini taşıyor? Elbette taşıyanlar var. Ama neden tamamı muhafaza edilmedi? Edilmiyor?

İsimleri değiştirilen mahalle ve semtlerden birkaç örnek vermek isterim. Daha önce "Bezzazlar” mahallesi iken nedendir bilinmez "Gazezler” mahallesine dönüşmüş. Halbuki o dönemde bu mahallede ipek imalatı yapılıyormuş. Dutlu Kırında da dut ağaçları varmış. Burada ipek böcekçiliği yapılıyormuş. Bu ipekler Bezzazlarda satılıyormuş. Bezzaz: Bez, pamuklu dokuma ve kumaş anlamına gelir. Bezzaz bez satan kimsedir.

Sadeddin Hanı 1236-1237 yıllarında Selçuklu veziri Sadedin Köpek tarafından Konya Aksaray yolu üzerinde yaptırılmış bir Anadolu Selçuklu kervansarayıdır. Halk arasında "Zazadın Han” olarak bilinir.

Horozlu Han; Şehrin kuzeyinde yer alan Ruzbe ovası mevkiinde ve Konya-Akşehir karayolunun 200 m. solunda bulunmaktadır.

Hanın ilk defa Ahmed Eflâkî'nin Menâḳıbü'l-ʿârifîn'inde (II, 175) Rûzbih (Rûzbe) Hanı şeklinde rastlanan isminin önce İrûzbe'ye, sonra Orozlu'ya ve daha sonra da Horozlu'ya dönüştüğü kabul edilmektedir (Konyalı, s. 1046).

Eflâkî'nin kullandığı isme göre hanın bânisinin, kendisinden bir asır önce yaşayan Sultan II. Gıyâseddin Keyhusrev'in (1237-1246) câmedârı ve II. İzzeddin Keykâvus'un (1246-1249 müstakil, 1249-1262 müşterek) atabeyi Emîr Esedüddin Rûzbe olması gerekir.

Konya'nın; İç ve Dış Kale diye kaleleri vardı. Buram buram tarih kokardı. Ankara'nın, İstanbul'un, İzmir'in, Diyarbakır'ın…. Kaleleri hala ayakta dururken Konya kalesi niçin yıkıldı veya yıkılmasına Buram buram tarih kokardı. Ankara'nın, İstanbul'un, İzmir'in, Diyarbakır'ın…. Kaleleri hala ayakta dururken Konya kalesi niçin yıkıldı veya yıkılmasına zemin hazırlandı?

Çocukluk Konya'm!

Bahçeliydi evler hep sekiliydi,
Samimiyet çoktu aşk ekiliydi,
Avlusunda çiçekler dikiliydi,
Sanki gülistandı çocukluk Konya'm!

Komşularım vardı Kalfa Solaklar,
Sessizdi cadde, sakindi sokaklar,
Temizdi doğa berraktı sulaklar,
Adeta destandı çocukluk Konya'm!

Yazın tozlu, kışın çamurdu yollar,
Çok sıkıntı çekti üretken eller,
Kahırlar içinde bilinmez haller,
Unutulmaz andı çocukluk Konya'm!

Seyyar satıcılar sık sık gezerdi,
Nerde çocuk görse ora sızardı,
Kayalı park bize günlük pazardı,
Mutlu bir zamandı çocukluk Konya'm!

Bayramlarda yeni esvap giyerdik,
Hal hatır sorunca bayram sayardık,
Dualar alınca manen doyardık,
Coşkulu mekândı çocukluk Konya'm!