Karatay İlçesi’ndeki Tarihi Mahalleler (1)

Bir süre sizlere Konya’nın; Karatay, Meram ve Selçuklu Belediyesi sınırları içinde yer alan mahallerimizin, semtlerimizin isimleri anlamları, varsa tarihçeleri, mahalleler hakkında açıklayıcı bilgiler aktarılacaktır. Anlatılan bu yerler; Pazar yeri, oyun yeri, gezinti yeri, alış veriş mekanları, ibadet yeri, halkımızın: “Bu nedir? Böyle bir yer de var mıymış”, peki niçin yok edilmiş? Yıkılmış? Diye sorduğu ve sorusuna cevap bulmaya çalıştığı yerlerdir. 

İlk olarak Karatay ilçesi sınırlarında bulunan mahalleleri aktaralım;

Ahmet Dede

Ahmet Eflaki’nin; “Menakıbu’l Ârifin” isimli eserinde geçen Ahmet Fakih, adına Şeyh Alaman mahallesinde bir zaviye ve mescid yaptırılmış olup, Hocacihan mezarlığında yatmaktadır.

Konya ve çevresinde birçok Ahmet Fakih bulunmaktadır. Bu da bunlardan birisidir. Bu mahalleye; “Ahmet Dede” ismini veren zatın da, bu olma ihtimali kuvvetlidir.

Ayrıca Mevlevi şairlerinden olan bir Ahmet Dede vardır. Ahmed Dede’nin kerametlerinden söz edilir. Âlim bir zattır.

Ahmet Dede mahallesinde; Ahmet Dede Mektebi bulunuyordu. 1889 yılında Sıbyan mektebi olarak eğitim öğretime açıldı. Ahmet Dede’nin, Müneccimbaşı Ahmet Dede olduğu bilinmektedir.

Ahmet dede Mahallesi; Hacı Hasan Başı caddesi, Ovaloğlu Caddesi arasında yer alan eski bir mahalledir. Mahallede; Mihriva fazl Camii, Mithat Paşa Camii ve Nakiboğlu hastanesi vardır.

Ahmet Fakih

Selçuklu’dan günümüze intikal eden tarihi mahallelerdendir. Konya kalesinin Eski Aksaray kapısı (Konya surları) önünde yer alan, güneyde Durak Fakıh, doğuda Ovaloğlu, kuzeyde Bağ Evliya, Kuzeydoğuda Ahmet Dede, batıda Sırçalı Mescid Mahalleleriyle çevrilidir. Son mahalle düzenlemelerine göre, Ovaloğlu, Ahmet Dede, Sırçalı Mescid, Bağ Evliya, Darıcalar, Sarnıç, Zincirlikuyu çelebi mahalleleri birleştirilerek Nakiboğlu Mahallesi adını almıştır. Mahalle adını Selçuklu Dönemi bilginlerinden Ahmet fakih’ten aldığı anlaşılmaktadır.

Selçuklu Döneminde beş ayrı Ahmet Fakih bulunmaktadır. Bunlardan birisi Azerbaycanlıdır. Diğer dördünden hangisinin mahalleye adını verdiği kesin olarak bilinmemektedir. 1846 tarihli temettuat kayıtlarında mahalle; Ahmet fakı şeklinde geçmekte ve mahallede yirmi sekiz mükellef ismi bulunmaktadır.

Anadolu’da Oğuz-Türkmen Türkçesi’nin ilk temsilcileri arasında adı geçen ve Konya’da yaşadığı bilinen Ahmet Fakih hakkındaki bilgiler genellikle Mevlevi ve Bektaşi kaynaklarına dayanmaktadır.

Kaynaklar dikkatli bir şekilde incelenip değerlendirildiğinde, adı Hâce Ahmet Fakih ve Sultan Hâce Fakih şekillerinde geçen kişinin: a) Kutbü’d-din, Kutbü’ş-şark ve’l- garb, kutbü’l – büdela, Seyyidü’l- meczubin, Kıdvetü’l- abdal gibi farklı unvanlarla kaydedildiği; b) Konya’ya geldiği yerin Azerbaycan ve horasan gibi değişik bölgeler olarak gösterildiği; c) ölüm tarihi için 618 ( 1221) ve 650 (1252) gibi çeşitli yılların zikredildiği; d) mezarlarının Tebriz’de Asbust (Esbust) köyü, Konya’da Akşehir ve Hoca Fakih yöresi gibi birbirinden uzak yerlerde bulunduğu hususları dikkat çekmekte ve sonuçta en az beş ayrı kişinin bu adı taşımış olduğu ve bunların birbirine karıştırıldığı gerçeği ortaya çıkmaktadır.

Ak Çeşme

Karatay ilçesinin merkezi mahallelerinden biri olan Ak Çeşme Mahallesi, doğuda Şükran ve hacı Fettah mahalleleri, güneyde Kerim Dede mahallesi, kuzeyde Aziziye mahallesi ile çevrilidir. Mahalle, 2008 yılında yapılan mahallelerin yeniden düzenlenmesi sonucunda, Fakı dede, Yunus oğlu, Çukur, Abacı Seyit, Piri Esat Kabasakal mahalleleriyle birleştirilerek daha da büyütülmüş, yanı sıra yeni yapılan Karatay Belediyesi Binası, Karatay Otobüs terminali ve iş merkezi, mahallenin içine dahil olmuştur.

Konya’yı çevreleyen dış surların hemen yanında olan bu mahallenin ismi, 1659 tarihli Şer’iyye Sicilinde geçmektedir. 1846 tarihli Temettuat Defterlerinde de  Ak çeşme, on  dokuzuncu mahalle olarak kayıtlıdır.

Ak Çeşme Mahallesi; burada bulunan bir çeşmeden adını almaktadır. Ak Çeşme denmesinin sebebi ise; çeşmenin beyaz, düzgün taşlarla H, 963, M, 1555 yılında Ali Paşa tarafından yapılmasıdır.

Adı geçen çeşme; Mevlâna önünden, üçler mezarlığının sağından, batısındaki yoldan ilerlerken, sağdadır.

Dr. J.H. Loytved; Ak Çeşme mahallesinde Mahmut Dede’nin mezar taşını gördüğünü belirtir. Kanuni devri defterlerinde bu mahalleye; “Mahmut Dede Mahallesi” adı verilmişti. ( KAZIM ÖZTÜRK/  KONYA, SEMT, MAHALLE, YER İSİMLERİ, ANLAMLARI VE TARİHÇELERİ, basılmamış eser.)