İRFAN ŞUURU!

"İrfan”; 'bilme, öğrenme, pratik bilgi, usul ve örf bilgisi, ayırt etme, tanıma demektir.

Günlük konuşmalarımızda sık sık kullanırız; "Çok ferasetli bir insan”, "Leb demeden leblebiyi anlar”, "İrfan sahibi, meseleleri çok iyi kavrıyor, hiç kendine laf getirtmiyor”, "Çalmadan oynar”…

Âlimden çok Ârife ihtiyacımız var. İrfansız Âlim zarar verir. İrfanî anlayış, insanî anlayıştır. İnsanî anlayışın temelinde İman vardır. İrfan sahibi bir insan, meleklerden üstündür. Aksi de hayvandan aşağı…

İlk insan yaratıldığı zaman Rabbimiz meleklere; "Adem'e secde edin” dedi. Hz. Peygambere Hıra Nur dağında; "Oku, Rabbinin adıyla oku”…emri geldi. Burada tek başına okumak değil, Allah'ın adıyla okumak, Allah'ı gündemde tutarak okumak, Olaylara bakış açımızın ilahi perspektif içinde olması gerektiği yani arifane bakılması istenmektedir.

8867. neye hangi olaya ve meseleye bakarsak bakalım irfani boyutta düşünemezsek sonuç alamayız. Dünyayı hizaya getirecek güç İrfan anlayıştır.

Orta Asya'dan Anadolu'ya oradan da tüm dünyaya yayılan bu iksirin suyu nereden gelmektedir? Anadolu İrfanı tesadüfi bir hareket midir? Bunun öncüleri yok mudur? Varsa kimdir veya desteğini, ilhamını nereden almaktadır?

118. başında Tasavvuf, genel olarak Allah inancı gelir.

Anadolu irfanında; Bacıyan-ı Rum, Gaziyan-ı Rum, Abdalan-ı Rum adı verilen grup ve teşkilatların payı büyüktür.

Abdalan-ı Rûm dervişleri, Osmanlının kuruluşunda da aktif olarak rol oynamışlardır.

Anadolu Selçuklu Devleti zamanında Balkanlara geçerek adeta Osmanlının fütuhatına zemin hazırlamışlardır.

Horasan Erenleri her türlü meslek kollarında çalışmışlardır; değirmenci, demirci, aşçı, nalbant, debbağ, çoban vb.

Horasan Erenleri aynı zamanda Ahiyanı Rum, Anadolu Ahiliğinin (Anadolu Esnaf Birliğinin)de kurucularıdır.
Hoşgörü, bir arada yaşama, sevgi, cömertlik, ihsan, imsak, iftar…şuurudur Anadolu irfanı.

Tarikatlar, Anadolu irfanının taşınmasında, ahlak, edep eksenli yaşama pratiğini etkili kıldı.
İman, İslam ve İhsan anlayışı, "Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namaz değil" diyen Yunus'un dilinde "insani bakış”,

"Hikmet Müminin yitiğidir nerede bulursa alır”,

"İki günü birbirine denk olan zarardadır”,

"İlim Çin'de de olsa arayınız” peygamberi ifade,

Nasrettin Hoca'daki o, latif latifeler, düşündüren cümleler,

Hacı Bektaş-ı Veli, Hacı Bayram Veli, Mevlevilik, Nakşibendilik…

Modernite ve Osmanlı'nın parçalanıp yok olmasından sonra Anadolu irfanı tamamıyla "yeraltına" inmiş ve İslamî anlayış,

Anadolu irfanı isyan ile bağlılık arasındaki kıldan ince kılıçtan keskin yerde başlar...

Anadolu irfanı; Kur'an'ca tefekkürü, ilahi sevgiyi, aklı terletmeyi, hoşgörüyü, şefkat ve merhamet göstermeyi öne alır.

 

Mevlana'nın yedi öğütte İrfani anlayışı devreye sokar:

 

1. Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol.

2. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol.

3. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol.

4. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol.

5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol.

6. Hoşgörülükte deniz gibi ol.

7. Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.

 

"Edeb ya hu"dan, "ya Hakk'ı söyle ya sus"a kadar pek çok deyimi de içine alır Anadolu irfanı.

Anadolu irfanı bozgunculuğu sevmez, kamu düzeninin tarumar edilmesinden hoşlanmaz, farklı dil, din, ırk, mezhebe sahip insanlarla hoşgörü içinde yaşamayı çok iyi bilir.

Kendi meşrep, mezhep, fikir ve düşüncesini dayatmasını hoş karşılamaz.

Anadolu irfanı; devlet, millet, İslam sacayağına dayanır; "Vatan sevgisi imandandır” anlayışını canlı tutar.

Çare Sizsiniz!

 

"Gir cennetime” denmek istiyorsan,

Allah'ın gözünde çare sizsiniz,

Kevser başına konmak istiyorsan,

Mananın özünde çare sizsiniz!

 

Miraç muradınsa âlem içinde,

Mefkûren bulunsun Âdem içinde,

İnsan aşkı varsa madem içinde,

Canların sözünde çare sizsiniz!

 

İkiyüzlülükte bitmeyen ah var,

Sırtımızda yüktür büyük günahlar,

Sevgi sözleriyle gönül ferahlar,

Dostların nazında çare sizsiniz!

 

"La”ya savaş açıp kırın putları,

"İlla” kamçısıyla vur tagutları,

Firavun soyunu ve Nemrutları,

Kur'an'ın izinde çare sizsiniz!

 

 

 

 

 

 

 

 

Sözün Söz Ola

 

Yılışık yayışık abuk söyleme,

Kırıtma sırıtma sözün söz ola,

Mert ol ciddi konuş yamuk söyleme,

Halin öze uya sözün söz ola!

 

Arifane konuş yararı olsun,

Bilenlere danış kararı olsun,

Dilini düzgün tut ayarı olsun,

Kâlin söze uya sözün söz ola!

 

Riyadan uzakça safi söyleyin,

Bıktırmadan özden kafi söyleyin,

Nefret ettirmeyin vafi söyleyin,

Lisan aza uya sözün söz ola!

 

Desin diye değil özden olalım,

Zevahiri koyup bizden olalım,

Vakarlar süs olsun nazdan olalım,

Kalbin öze uya sözün söz ola! (19 AĞUSTOS 2022)