Güneşin Doğduğu Yer

Dünyaya ışık veren, İslam’ı en ücra köşelere kadar ulaştırmak için hayatlarını feda eden İslam büyüklerinin harman olduğu mekanlar buralar! Dünyanın dağdağasından sıyrılıp, gönül alemine pencere açan, gerçek dostluğu yaşantılarıyla gösteren, Kur’anı bizzat yaşan gönül erlerinin diyarları!
“Ne olursan ol gel” diyen Mevlana’nın ata yurdu. Osmanlı’nın kurucusu kayı boyu aşiretinin memleketi. İmamı Azam’ların, İbrahim Etem’lerin, İbni Sina’ların ve Farabi’lerin de… eski Farsça Hur “ güneş” ve Asan “ “gelen, doğan” kelimelerinden meydana gelmiş ve güneşin doğduğu yer, güneş ülkesi; doğu bölgesi”. İsim muhtemelen Sasaniler zamanında ortaya çıkmış ve kısa zamanda yaygınlaşmış. Tarihte İran’ın kuzeydoğusunda yer alan çok geniş bir coğrafi bölge. Günümüzde bölgenin toprakları üç parçaya ayrılmış olup Merv (Mari), Nesa ve Serahs yöresi Türkmenistan, Belh ve Herat yöresi Afganistan, kalan kısmı da İran sınırları içinde bulunmakta. En geniş kesim İran’ın elindedir ve adı geçen iki devletle İran’ın diğer eyaletlerinden Mazenderan, Simnan, Yezid, Kirman, Beluctan ve Sistan’la çevrilidir. İdari merkezi aynı zamanda dini bir merkez olan Meşhed’dir ve eyalete (Ustan) Meşhed, İsferayin, Bucnurd, Bircend, Tayyibat, Türbeticak, Türbetihaydari, Darrıgaz, Sebzevar, Şirvan, Tabes, Firdevs, Kabnat, Kuçan, Kaşmir, Gunabad ve Nişabur vilayetlerine bağlı.
 Horasan eyaletinin 1996 sayımına göre nüfusu 6.047.661. Horasan’ı Grek coğrafyacıları İskender’in fetihleri sırasında tanımışlar ve Belh-Merv civarına Baktria (Baktriana), Herat taraflarına Aria, Nişabur dolaylarına da Parthia adını vermişler. Mesudi’nin birinci iklim bölgesinde, İbn Haldun’un üçüncü iklim bölgesinin sekizinci bölümünde ve Zekeriya el-Kazvini’nin dördüncü iklim bölgesinde zikrettiği Horasan sınırları, buranın idari bakımından büyüyüp küçülmesiyle ilgili olarak tarih boyunca çeşitli farklılıklar göstermiştir. Bu sebeple zaman içinde değişen siyasi sınırlarla coğrafi sınırlar aynı mütalaa edilmeli. İslam Coğrafyacılarına göre genellikle Horasan doğudan Huttel,Gur ve kısmen Sicistan; güneyden Deştilut ve Kirman ile Rey arasındaki Fars toprakları; Batıdan Deştikevir’in batı kısmı ve Taberistan ile Cürcan; kuzeyden de Türkmenistan’ın bir bölümü, Harizm ve Maveraünnehir tarafından çevrilmiş bir alan. Horasan’ın kuzeyi dağlık; dağlar, güneydoğu istikametinde ve iki silsile halinde Kuzey Afganistan’daki Benditürkistan, Sefidkuh ve Hindukuş dağlarına ulaşır.  Bu silsilelerin Türkmenistan çölleri boyunca devam eden Küpet, Gülistan, Karadağ ve Hezarmescid, Elbruz sıradağlarının uzantısı olan ise Şahcihan, Aladağ ve Kuhibinalud kütlelerinden meydana gelir.
 Horasan göç ve istila yolları üzerinde bir kavşak noktasında bulunduğundan değişik ırklardan meydana gelen bir nüfusa sahip. Burası aynı zamanda çok eski yerleşim alanlarına ve medeni gelişmelere sahne olmuş. Hindistan ve İran’a yayılan Hint Avrupa kökenli Ari ırkın ortaya çıktığı yer Horasan. Hunlara ve Göktürklere bağlı çeşitli Türk boyları, Araplar ve Cengiz İstilasından sonra Moğollar da Horasan’a yerleşen unsurlar arasında. Buradaki ilk Müslümanlar, genel olarak Irak şehirlerinden ve özellikle Basra’dan bölgeyi fethetmek üzere yollanan Arap askerleri. Horasan 644 yılında Hz Osman döneminde bugünkü Afganistan bölgesi olan Ariyana topraklarının İslamiyet ile tanışmasıyla Hindistan’dan İran’a, Özbekistan’dan, Pakistan’a kadar olan bu coğrafyaya Horasan adı verilmiş.
Bugün Afganistan sınırlarındaki Herat ve Belh, İran’ın Meşet ve Türkmenistan’ın Merv kentleri asırlarca Horasan Medeniyetine başkentlik yapmış. Horasan coğrafyası Gazneli Mahmut’ları, Babür Şah’ları, Sultan Hüseyin Baykara’ları, İbrahim Ethem’leri ve bir çok devlet adamı yetiştirmiş Horasan coğrafyası..