Karatay İlçesi’ndeki Tarihi Mahalleler (2)

Araplar
723 yılında Araplar tarafından istila edilen Konya, 787’deki İznik Konsilinde de temsil edilmiştir.
Arapların daha 704-705’te Konya’yı istila ettikleri düşünülürse, Dış Kale Surları içindeki kent gelişiminin gerekliliği kendiliğinden ortaya çıkar.
Araplar, Karatay ilçesine bağlı bir mahalle olsa da halk arasında bir semt olarak kendisiyle beraber; Büyük Sinan, Orta Sinan, Küçük Sinan, Karacığan, Karakayış, Kayacık Araplar, Nehri Kâfur, Evler Ucu gibi beş altı mahallenin ortak adıdır.
Yakın tarihle uğraşanların arşive dayanarak söylediklerine göre; Suriye, Mısır gibi Osmanlı’ya bağlı bölgelerde meydana gelen Arap milliyetçiliği hareketleri sebebiyle binlerce aile devlet eliyle Konya’ya sürgüne gönderilmiştir. Araplar mahallesi ahalisi zamanla civar köylerden gelen göçlerle karışmıştır. Hacı Hasan Başı’ndan başlayarak, Jandarma Komutanlığına kadar genişleyen bölgeye “Araplar” denir. Bu konuda halkın değişik görüşleri olmakla birlikte bir bölümünü yukarıda anlattığımız hususlar, biraz olsun gerçekliği yansıtır kanaatindeyim.
Zamanında Konya’da Arapların yaşadığı kesin. Hatta Arap mezarları bulunmuştur. Bunu doğrulayan bir görüş de; Araboğlu Makasına ismini veren, Avukat Araboğlu Kosti’nin yaşadığıdır. Çimento Fabrikasının yanında; “Arap Deresi” olduğu, Arap öldüren isimli semtte de bir Arab’ın veya Arapların öldürüldüğü rivayetleri de söz konusudur.
Baba Sultan
Baba Sultan Mahallesi; İsmet Paşa İlköğretim Okulunun karşısındadır.
Hasan Özönder, Konya Velileri isimli eserinde; Halil Baba Sultan, Tavus Baba Sultan, Kara Baba Sultan, Baba Musa Sultan, Baba Tire Sultan, Ak Baba Sultan, Biraderi Baba Sultanlardan, söz eder.
Acaba Baba Sultan Mahallesindeki Baba Sultan kimdir? Bunun hakkında kesin bir bilgiye sahip değiliz. Mahalle muhtarı ile yapılan görüşmede, burada bulunan türbede yatan zatın isminin Baba Sultan olduğu ancak kesin ismi ve hayatı hakkında bilgi yoktur.
Bab-u Aksaray
Konya’da birçok kale kapısı vardı. Aksaray Kapısı da bunlardan biriydi.
Aksaray Kapısı, Akif Paşa İlköğretim okulu ile Terkenli Han arasındaydı. Önündeki mahalleye de adını vermiştir.
Şehirden Aksaray’a giden yola açıldığı için sonradan böyle adlandırılmıştır. Fatih’in Karaman İli yazıcı defterinde adı; “Aksaray Kapısı” şeklinde geçer. Osmanlıların açık bıraktığı kapılardan birisiydi.
Bab-ı Aksaray Mahallesi; Aziziye Caddesi, Mevlana caddesi, ceviz İmam caddesi ve Hoca Habib mahallesiyle sınırlıdır.  Mahallede; Karatay Kaymakamlığı ve Babı Aksaray mescidi bulunmaktadır. Küçük bir mahalledir.  
Bağçe-i Sultani
Mevlâna Türbesinin yanında, Gül Bahçesi olarak bilinen yerin ismidir.
Bugün gül bahçesi kullanılmakta; Sema törenleri yapılmaktadır. “Sultan Bahçesi” demektir.  Mevlana’ya gelen turistler, ziyaretten sonra gül bahçesini de gezmektedirler.
Bağ-ı Evliya
Konya Şer’iyye Sicilinde; ismi; Bağ-ı Evliya” olarak geçmektedir. Halk arasında; “Bağ evliya” şeklinde söylenmiş, öylece de bilinmektedir.
Bağ-ı Evliya ismi; Konya’da birçok veli bulunduğu, bu civarda da velilerden -ki Ahmet Dede mahallesine ismini veren zatın da bir veli olması göz önüne alınırsa- Bağ-ı Evliya’nın, evliyaların bağı olarak söylenmesinde isabet olduğu görülmektedir.
Biremonî
Biremonî mahallesi; Esediye mahallesi, Minare Mahallesi, Tayi Mahallesi olarak birkaç isimle söylenir.
Mahalle adını, mabedin (Hatuniye camiinin) kitabesinde adı geçen; Mahmut oğlu Bedreddin Biremuni’den alır.
Akıncı mescidinin önündeki taş aslan heykelinden dolayı bu mahalleye; Esediye denmiştir. İki ve üç şerefeli çinilerle süslü muhteşem minaresinden dolayı; Minare mahallesi, Selçuklu veziri Karatay’ın evinin bulunmasından dolayı; Tayi mahallesi isimleriyle söylenegelmiştir.
Fatih ve Bayezid devrinin tahrir heyeti vakfiyeyi görmüşler ve Devlet Hatun’un babasının adını “Biremonî” olarak tespit etmişlerdir. Halk bunu; Biremonî, Biramanî, Biremanî olarak söylemektedir.
Bireman; Malatya’nın Kahta kazasına bağlı bir köydür. Danişmend oğullarından bir kolun baş şehri ve idare merkeziydi. Bedreddin Biremoni’nin burada doğmuş veya burada görev almış olmasından dolayı buraya nispetle bu ismi almış olma ihtimali kuvvetlidir.  (KAZIM ÖZTÜRK/  KONYA, SEMT, MAHALLE, YER İSİMLERİ, ANLAMLARI VE TARİHÇELERİ, basılmamış eser.)