Eskimiş ve Eskimeye Başlamış Meslekler

Tarih, minyatür sanatında en çok işlenen konulardandır. Osmanlı padişahlarının tarihini beş cilt olarak hazırlayan (1558) tran kökenli şair ve nakkaş Arif' nin eserinden günümüze üç cildi ulaşmıştır. Beşinci ve son cildin konusu Kanuni'nin saltanat yıllandır. 1520-1558 arasındaki olayları anlatan Süleymanname'de imparatorluğun genişleme sürecindeki olaylar 69 minyatürle anlatılır. Ayrıca başka konulara da yer verilir. Süleymanname daha sonra resimlendirilen tarihi konulu yazmalara örnek olacaktır. 

Seferleri anlatan bir grup yazmayı, Matrakçı takma adıyla anılan Nasuh kaleme alıp resimlemiştir. Matrakçı Nasuh'un eserlerinden biri, II. Bayezid dönemini anlatan ve fethedilen kentlerin, kalelerin resimlendirildiği Tarih-i Sultan Bayeziddir. Nasuh'un figürsüz, çizgici bir üslupta ve pastel renklerle betimlediği şehir manzaraları şaşılacak bir gerçekçilik yansıtır. 

Matrakçı Nasuh'a ait bir diğer yazma, Beyan-ı MenazIl-j Sefer-j lrakeyn-j Sultan Süleyman Han (Mecmua-i Menazil), Ka- nunrnin Irak Seferi (1543) ile Barbaros'un Akdeniz limanlanna yaptığı seferleri anlatır. Bu seferlere katılan sanatçı, eserinde, İstanbul'dan Irak'a kadar konaklanan yerleri, fethedilen şehirlerin topografik konumlannı, anıt ve binalannı adeta bir fotoğrafçı gözüyle belgeler. 

Fatih döneminden sonra kesintiye uğrayan portre ressamlığı, Kanunı döneminde usta bir figür ressamı olan Nigan (Haydar Reis) tarafından canlandmlır. Bugün Topkapı Sarayı'nda bulunan Barbaros Hayreddin Paşa ile Kanunı Sultan Süleyman portreleri Nigan'nin önemli eserlerindendir. 

16. yüzyılın ikinci yarısı; Türk minyatür sanatının kesin bir üsluba yöneldiği, yabancı etkilerden uzaklaşıldığı bir dönemdir. Tarihı konulu yazmalarda olaylar belgeci bir görüşle resimlendirilmiştir. Minyatürlerde renkler gölgelenmeden ve ara tonlara yer verilmeden, saf renklerin tercih edildiği görülür. 

Bu özellikleri gösteren ilk örnek, Zigetvar Kalesi fethinin minyatürleridir (1569). Ordunun Macaristan'a ilerleyişi, elçi kabulü, Zigetvar Kalesi'nin kuşatilmasi sahnelerinde tarihi kişileri portreci bir anlayişla ele alan, dogaya gerçekçi bir biçimde yaklaşan, düz çizgiler egemendir. Eseri resimleyen sanatçi, 16. yüzyilin sonlanna kadar dönemin hemen hemen bütün eserlerinde çaliştigi bilinen Nakkaş Osman'dir. Dönemin saray şehnameciligini yapan Seyyid Lokman Çelebi, Osmanlı padişahlannın Farsça ve Türkçe tarihlerini yazmış ve bu eserler, Nakkaş Osman ve ekibi tarafından resimlendirilmiştir. Şehname-i Selim Han (1581) ve Şehname-i Sultan Murad III, iki sanatçının kolektif çalışmasının diğer ürünleridir. Lokman'ın yazıp Nakkaş Osman'ın resimlediği bir diğer ünlü eser, Hünername'dir. İki ciltlik eserin birinci cildint de, Osman Gazi'den Yavuz'a kadar dokuz Osmanlı padişahının hünerleri, tahta çıkış törenleri anlatılır. Seyyid Lokman Çele- bi'nin Osmanlı padişahlarım anlattığı, Nakkaş Osman'ın eseri olan Şemailname, sonraki padişah portreleri için örnek oluşturur.