ESKİMİŞ VE ESKİMEYE BAŞLAMIŞ MESLEKLER

Neşet Çağatay, bütün işleyişi gelenek ve görenekleriyle ahiliğin V. ve VI.yy'dan beri Türkistan'da, Maveraünnehir'de ve Türkler arasında gelişmiş ve yaygınlaşmış bir dayanışma ve yardımlaşma kuruluşu olduğunu ileri sürmektedir. Mithat Gürata'ya göre Ahilik, Samanoğulları ve Karahanlılar devrinden başlayarak Osmanlı Türklerince uzun süre varlığını korumuş bir düzene sahiptir. Bilindiği gibi Türkler çok eski devirlerden beri sanayi ve ticaretle uğraşmışlardır. VIII. Asırdan itibaren Araplar, Türklere ait zengin sanayi şehirlerini istila etmişler ve servetleri yağmalamaya başlamışlardır. Bu nedenle mal ve canlarını korumak için, Oğuz Türkleri işsiz kalan esnaflardan oluşan ve Gaziyan adı verilen askeri bir sınıf oluşturmuşlardır. Bu organizasyon sayesinde kendilerini koruyan esnaflar tekrar mesleğe dönmüştür. Bu uygulama ahiliğin doğuşunu başlatmıştır. Türklerin Anadolu'ya 1071'de gelişlerinde Türkistan şehirlerindeki sanatkâr ve tüccar sınıfı gelmemiştir. İlk gelenler genelde göçebe Türkler'dir. 1220'lerde Türkistan'a ve Maveraünnehir bölgelerine yapılan Moğol saldırılarından sonra buralardaki zengin tüccar ve sanatkârlar mal ve can korkusuyla Anadolu'ya akın etmişlerdir. Bunlar XIII. yy'da Anadolu'da Ahi birliklerini kurarak Bizans ekonomisine üstün gelmişler ve XIX. yy'a kadar etkinliklerini sürdürmüşlerdir. Bu süreç boyunca Ahiliğin asıl amacı, insanların dünya ve ahrette huzur içinde olmaları sağlamaktır. Bu anlayış Ahilerin dünya için veya ahret için dünyasını terk etmeyen dengeli bir hayat anlayışı geliştirmelerini sağlamıştır. Ancak zamanla bu teşkilât esnafla bütünleşmiş "Ahilik” denilince esnaf, "Esnaf denilince de ahilik hatırlanmıştır. Ahilik hakkında araştırmalar yapan bazı ilim adamları, "içlerinde birçok kadılar, müderrisler de bulunan ahi teşkilâtının herhangi bir esnaf topluluğu olmadığını belirterek o teşkilât üzerine isnad eden, akidelerini o vasıta ile yayan bir tarikat sayılabilir” demektedirler. Belki de işsiz güçsüz kimselerin Ahi zaviyelerini bir barınak haline getirmelerine mani olmak için ahiliğin şartlarından biri "bir sanat sahibi olmak” şeklinde tespit edilmiştir.