ESKİMİŞ VE ESKİMEYE BAŞLAMIŞ MESLEKLER

Müstahlas gedik ise binası yanmış ya da başka yere göçmüş gedik demektir. Gerçekte bunlar müstakar gediklerin değişikliğe uğramış biçimidir. Gedik düzeni loncaların yapısını hayli örselemiş, geleneklerini aşındırmış, iç dayanışmalarını zedelemiş, ahlaki ögeleri yıpratmıştır. İktisadi bakımdan da başarılı olamamış, ham maddeyi elinde tutan tüccarla devletin narh düzeni arasında sıkışıp kalmıştır. Bu durum ürünlerin kalitesine de yansımıştır. Ayrıca narhı delmek için de hiçbir fırsatı kaçırmamıştır. Bundan hoşnut olmayan yönetim ilk kez III. Selim döneminde 1794'te çıkarılan bir fermanla zaruri gıda maddeleri üretimi dışındaki tekel haklarının kaldırılmasına karar vermişse de uygulama pek başarılı olamamıştır. Buna karşılık esnaf birleşerek yerli üretimi savunmaya, ithal malları boykot etmeye çalışmışlar, zaman zaman bunu devlete de kabul ettirmişlerdir. Örneğin 1824 'te İstanbul'daki zenneci (kadın ayakkabısı üretici si) esnafı ithal kadın ayakkabılarının kente girişini yasaklatmayı başarmıştı. Gene II. Mahmud döneminde (1808-1839) deniz yoluyla İstanbul'a gelen Avrupa mallarını hammallar gediği üretici esnafı desteklemek amacıyla kıyıya taşımak istememişler, padişah Beyoğlu'nda çadırlar kurdurtarak malların satışını sağlamak istemiş, ancak esnaf, yakın destekçileri yeniçerilerin yardımıyla çadırları yağmalamışlardı. II. Mahmud ayrıca vakıflara gelir sağlamak amacıyla yeni gedikler oluşturmuş, birçok mülk gedik de vakıf gedik haline dönüştürülmüştür. Bunlara nizamlı gedik de denmiştir.