Ermeni terör devleti, Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası, Azerbaycan toprakları olan Karabağ ve çevresindeki toprakları işgal etmiş ve Türk yurdu bu topraklarda yaklaşık 30 yıl boyunca, her türlü zulüm ve hukuksuzluğu yapmış ama başta Rusya, Avrupa devletleri ve ABD üç maymunu oynadılar. Hak ve hukuk tanımaz Ermenistan'a karşı söz konusu ülkeler engel olmadıkları gibi maalesef çoğu açıktan ya da gizliden her alanda destek vermiştir. Yaklaşık 30 yıl boyunca işgal altında kalan vatan toprakları Ermeni güçlerinin Azerbaycan sivil yerleşim birimlerine ateş açması üzerine başlatılan, bir süre sonra "vatan savaşına" dönüşen askeri harekâtla tekrar kurtarılarak esas sahiplerine yani Azerbaycan'a bölünmez bir parçası olmuştur. 27 Eylül-10 Kasım 2020'de 44 gün süren Karabağ Savaşı'ndan sonra Kafkasya'da türlü türlü emelleri olan ülkelerin uluslararası ilişkiler yepyeni bir evreye taşınmıştır. Can Azerbaycan'ın zaferi ile sonuçlanan bu savaş sırasında ABD kısmi olarak dışarıda tutulmuş olsa da, hamileri olan AB ülkeleri Fransa ve Almanya ile birlikte İran Ermenistan'a her türlü desteği sağlamıştır. Türkiye'de ‘Tek Millet, İki Devlet' şiarıyla kardeş Azerbaycan'a desteğini esirgememiştir. Savaş sonrası Rusya öncülüğünde Azerbaycan ve Ermenistan tarafında imzalanan 10 Kasım mutabakatının ardından Avrupa devletleri ve ABD, sürecin dışında kalmış olmanın da etkisiyle bölgede yeniden aktif aktör olma konusunda önemli adımlar attı. Bazı Avrupa ülkeleri Ermenistan ve Azerbaycan sınır hattına gözlemci gönderdi ve akabinde müzakere görüşmelerini takip ettiler. ABD ise 44 günlük Karabağ Savaşı'nın ardından Kafkasya'ya yönelik izlediği politikaları NATO üzerinden sürdürmeye çalıştı. Ukrayna-Rusya savaşının ortaya çıktığı ilk günlerden itibaren zor günler geçiren Rusya'nın birçok ülkeyle olduğu gibi Ermenistan'la da aralarında önemli fikir ayrılıkları yaşandı. Bunların arasında Ermenistan, ilk sırada yer alıyor. Çünkü Paşinyan yönetiminin; Rusya'nın Karabağ sorununun tamamen çözüme kavuşturulması konusunda gerekli adımları yeterince atmadığı, 10 Kasım mutabakatına tam olarak riayet edilmediği ve sınırlarda yaşanan çatışmalarla ilgili de Putin yönetimini eleştirdiği biliniyor. Bu nedenle Erivan yönetimi başta AB ülkeleri olmak üzere ABD ve diğer aktörlerle yoğun diplomasi trafiği sürdürüyor ve Erivan'ın artık eskisi gibi tamamen Rusya'nın güdümünde hareket edemeyeceğinin de sinyallerini veriyor. ABD savaştan sonra ikinci kez Ermenistan ve Azerbaycan dışişleri bakanlarını ABD'ye davet ederek kendince barış görüşmelerine katkı sağlamaya çalışmaktadır. ABD'nin ev sahipliğinde yapılan toplantıda, Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanları arasında Barışın Tesisi ve Devletlerarası İlişkilere İlişkin İkili Anlaşma kapsamında görüşmelerin yapıldığı belirtildi. Bu gelişmelerin ışığında meseleye bakıldığında ABD'nin bu bölgedeki temel amacı, Rusya ile arasındaki mücadeleyi sürdürmekle birlikte Ukrayna-Rusya savaşıyla tüm dünyada artan enerji ihtiyacına karşı alternatif çözüm arayışlarıdır. Çünkü söz konusu Kafkasya coğrafyası hem sahip olduğu enerji kaynakları hem de ulaşım ve ticaret güzergahları üzerinde yer alması açısından stratejik bir konuma sahiptir. Diğer bir sebep ise Çin'in ‘Bir Kuşak Bir Yol' projesinin de bu bölgeden geçmesi ve Rusya ile Çin arasındaki yakınlaşma da ABD tarafından rahatsızlıkla karşılanıyor. ABD'nin yanı sıra bölgede Çin ve İran'ın, Ermenistan için artan stratejik bir önemi bulunuyor. Bu çerçevede Zengezur Koridoru'nun açılması tarihi İpek Yolu açısından güzergah üzerinde yer alan ülkeler için ciddi ticari potansiyel barındırıyor. Ayrıca bu koridor Asya'yı Avrupa'ya bağlayacağı için aynı zamanda ulaşım açısından da önemli bir adım olacaktır. Ayrıca Azerbaycan-İsrail yakınlaşması da İran tarafından endişe ile takip ediliyor. Kısacası Şanlı Azerbaycan Ordusu'nun Karabağ'da "DEMİR YUMRUĞU” ile Ermeni işgali altındaki topraklarını AZAT etmesi dünyanın tartışmasız en büyük gündemi olmuştur. Türk yurdu KAFKASYA'ya selamlar olsun…
Dr. İmbat MUĞLU
