Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun (BTK) pazar verilerinden yapılan derlemeye göre, ".tr" alan adları yönetimi 1991'den itibaren Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından yapılmaya başlandı.
2008'de çıkarılan 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile internet alan adlarının tahsisini yapacak kurum veya kuruluşun tespiti ile alan adı yönetimine ilişkin usul ve esasların Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından belirlenmesi kararlaştırıldı.
Bakanlık tarafından hazırlanan "İnternet Alan Adları Yönetmeliği" 7 Kasım 2010'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelikle ".tr" uzantılı alan adlarının tahsisine ilişkin iş ve işlemlerin yürütülmesi yetkisi ve görevi BTK'ya verildi.
Bu görev kapsamında BTK bünyesinde TRABİS (.TR Ağ Bilgi Sistemi) 14 Eylül 2022'de faaliyete geçti. TRABİS'in geliştirilmesi kapsamında Resmi Gazete'de 10 Haziran 2023'te İnternet Alan Adları Tebliği'nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile alan adları yönetimine dair ihtiyaç duyulan bazı güncellemeler BTK tarafından yapıldı. Kurul kararıyla düzenlenen ".a.tr" yapısındaki alan adlarının ilk tahsis işlemleri ile bu süreçte uygulanacak hususlara ilişkin usul ve esaslar yürürlüğe girdi.
Buna göre, tahsis işlemlerinde sırasıyla kamu kurum ve kuruluşları ile sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait kuruluşların yürürlük tarihinde tahsisli olan alan adlarına öncelik veriliyor. "a.tr" yapısındaki internet alan adlarıların ilk tahsis işlemlerinde TRABİS tarafından, "a.gov.tr", "a.edu.tr", "a.tsk.tr", "a.bel.tr", "a.pol.tr", "a.k12.tr" ücretsiz tahsis ediliyor.
Ardından kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşları, kamuya yararlı dernek ve vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve işçi veya işveren meslek kuruluşlarına mevcut kullandıkları "org.tr" uzantılı alan adları başvurularına istinaden belgeli tahsis ediliyor.
"İlk gelen ilk alır" kuralı uygulanacak
"a.tr" yapısındaki alan adlarına ilişkin işlemlerin ücretleri Kurul tarafından düzenleniyor. Buna göre, "gov.tr, edu.tr, tsk.tr, bel.tr ve k12.tr" için üretilecek alan adları ücretsiz tahsis ediliyor.
Türkiye'de TRABİS öncesi dönemde yaklaşık 460 bin aktif alan bulunuyordu. TRABİS'in devreye girdiği 2022 yılından Eylül 2024 sonuna kadar 810 bin civarında alan adı tahsis işlemi gerçekleştirildi. Böylece toplam aktif alan adı sayısı 1 milyon 270 bini buldu.
TRABİS kayıtlarında en büyük pay 981 bin 821 ile "com.tr" uzantılı internet sitelerine ait. Bunu 164 bin 528 ile ".tr", 30 bin 62 ile "gen.tr", 28 bin 8 ile "org.tr" uzantısına sahip siteler takip ediyor. Ayrıca, ".web", ".av", ".bel", ".edu" gibi çeşitli mesleklere yönelik alan adları da bulunuyor.
Söz konusu alan adlarını kullanan internet sitelerinin yüzde 84,5'i Türkiye, yüzde 5,3'ü ABD, yüzde 4,3'ü Almanya, yüzde 1,4'ü Fransa, yüzde 1,3'ü Hollanda, yüzde 0,8'i Kanada, yüzde 0,6'sı İngiltere ve yüzde 1,9'u diğer ülkelerde barındırılıyor.
".tr" alan adı sayısı 1,3 milyona yaklaştı
İnternet Alan Adları Yönetmeliği kapsamında "Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması"nın (UÇM) işletilmesine ilişkin usul ve esaslar BTK tarafından düzenlendi.
".tr" uzantılı alan adlarıyla ilgili uyuşmazlıkların hızlı, etkin ve adil bir şekilde çözüme kavuşturulması için hizmete sunulan TR Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Merkezi, alan adlarının tahsisi, kullanımı veya ihlali nedeniyle ortaya çıkan anlaşmazlıklarda alternatif çözüm yolları sunuyor.
Bu kapsamda hizmet veren Bilgi Teknolojileri ve İnternet Güvenliği Derneği (BTİDER), İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) ve TOBBUYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi, mahkemeye gitmeden uyuşmazlıkların çözümünü hedefliyor.
Taraflar arasında bağımsız hakemler aracılığıyla karar verilmesini sağlayan merkez sayesinde, zaman ve maliyet açısından avantaj sağlanırken hak sahiplerinin mağduriyetleri de önleniyor.
Uyuşmazlıkların çözümünde, uluslararası standartlar ve Türkiye'deki ilgili mevzuat göz önünde bulunduruluyor.
Kaynak: AA
